Có lẽ bạn còn nhớ lần đầu tiên mình thực sự "trò chuyện" với nó.
Không phải là những câu lệnh cụt lủn bạn ra lệnh cho Siri hay Google Assistant. Đó là một cuộc đối thoại thực sự. Bạn gõ một câu hỏi phức tạp, một yêu cầu sáng tạo, hay thậm chí là một nỗi băn khoăn vào ô chat của một ứng dụng tên là ChatGPT. Và trong vài giây, nó hồi đáp. Không chỉ là một đường link vô hồn từ kết quả tìm kiếm, mà là một đoạn văn được viết mạch lạc, một bài thơ đầy cảm xúc, một đoạn mã lập trình gần như hoàn hảo.
Cảm giác lúc đó là gì? Ngạc nhiên? Thích thú? Hay một chút lo sợ mơ hồ?
Đối với hàng triệu người trên thế giới vào cuối năm 2022, đó chính là "khoảnh khắc iPhone" của Trí tuệ nhân tạo. Giống như lần đầu tiên chúng ta cầm trên tay chiếc điện thoại thông minh và nhận ra thế giới sẽ không bao giờ như cũ nữa, sự ra đời của AI Tạo Sinh (Generative AI) đã đánh dấu một bước ngoặt không thể đảo ngược trong lịch sử loài người.
Nhưng AI đã tồn tại nhiều năm qua, tại sao lần này lại thực sự khác biệt? Tại sao một ứng dụng chat và một vài công cụ vẽ tranh lại có thể gây ra một cơn địa chấn toàn cầu?
AI "Biết Nghe Lời" và AI "Biết Sáng Tác"
Để hiểu được sự đột phá này, chúng ta cần phân biệt hai thế hệ AI.
Thế hệ thứ nhất, mà chúng ta đã quen thuộc trong nhiều năm, là AI Phân tích. Hãy nghĩ về chúng như những người giúp việc thầm lặng, hiệu quả nhưng có phần máy móc. Trợ lý ảo Siri có thể đặt báo thức cho bạn. Thuật toán của Netflix có thể phân tích lịch sử xem phim để gợi ý một bộ phim bạn có thể sẽ thích. AI của Google Maps có thể phân tích dữ liệu giao thông để tìm ra con đường nhanh nhất. Chúng cực kỳ hữu ích, nhưng chúng hoạt động dựa trên việc phân tích dữ liệu có sẵn để đưa ra một quyết định hoặc một dự đoán. Chúng là những chuyên gia phân loại và nhận dạng.
Thế hệ thứ hai, thứ vừa bùng nổ, là AI Tạo Sinh. Cái tên đã nói lên tất cả. Chúng không còn chỉ phân tích dữ liệu. Chúng bắt đầu tạo ra những thứ hoàn toàn mới. Chúng viết một email marketing mà bạn chưa từng nghĩ ra, vẽ một bức tranh về một thế giới không có trong thực tại, sáng tác một bản nhạc mang giai điệu hoàn toàn mới, và viết ra những dòng code cho một phần mềm chưa từng tồn tại.
Nếu AI Phân tích là một thủ thư siêu phàm có thể tìm ra bất kỳ cuốn sách nào trong thư viện, thì AI Tạo Sinh là một tác giả có thể viết nên một cuốn sách mới dựa trên việc đã đọc tất cả những cuốn sách trong thư viện đó. Sự khác biệt này không chỉ là về mức độ, nó là một bước nhảy vọt về bản chất.
Công thức ma thuật đằng sau cuộc bùng nổ
Vậy điều gì đã tạo nên bước nhảy vọt thần kỳ này? Đó không phải là một phép màu, mà là sự hội tụ của ba yếu tố tại một thời điểm vàng:
Dữ liệu lớn (Big Data): Lần đầu tiên trong lịch sử, chúng ta có một "thư viện" đủ lớn. Các mô hình AI như GPT-4 đã "nuốt trọn" gần như toàn bộ tri thức số của nhân loại: sách, báo, Wikipedia, các diễn đàn, mã nguồn mở, các cuộc đối thoại... Chúng có một vốn hiểu biết khổng lồ về cách con người suy nghĩ, giao tiếp và sáng tạo.
Sức mạnh tính toán (Computing Power): Những con chip xử lý đồ họa (GPU) ngày càng mạnh mẽ, cho phép hàng ngàn "bộ óc" AI hoạt động song song, xử lý và học hỏi từ kho dữ liệu khổng lồ kia với tốc độ không tưởng.
Kiến trúc Transformer: Đây chính là "nước sốt bí mật". Được Google giới thiệu vào năm 2017, kiến trúc Transformer là một bước đột phá cho phép AI không chỉ học từng từ riêng lẻ, mà còn hiểu được ngữ cảnh và mối quan hệ giữa các từ trong một câu, một đoạn văn, hay thậm chí cả một cuốn sách. Nó giúp AI hiểu được sự tinh tế, ẩn ý và cấu trúc của ngôn ngữ. Đó là bước nhảy vọt từ "biết từ" sang "hiểu ý".
Khi ba yếu tố này kết hợp, một vụ nổ Big Bang về năng lực sáng tạo của máy móc đã diễn ra.
Khi AI đoạt giải nghệ thuật
Không ở đâu sự đột phá này lại gây tranh cãi và thể hiện rõ sức mạnh của nó hơn trong lĩnh vực nghệ thuật.
Tháng 8 năm 2022, tại hội chợ bang Colorado ở Mỹ, một tác phẩm có tên "Théâtre D'opéra Spatial" đã giành chiến thắng ở hạng mục nghệ thuật kỹ thuật số. Bức tranh vô cùng lộng lẫy, mô tả một khung cảnh mang phong cách baroque-không gian với những nhân vật trong trang phục cầu kỳ đứng trước một ô cửa tròn nhìn ra một cảnh quan rực rỡ. Nó gợi nhiều cảm xúc và thể hiện một trình độ kỹ thuật bậc thầy.
Chỉ có một vấn đề: nó không được vẽ bởi một bàn tay con người.
Tác giả, Jason Allen, tiết lộ rằng ông đã tạo ra nó bằng cách viết những dòng mô tả (prompt) vào một công cụ AI tên là Midjourney. Một cơn bão tranh cãi nổ ra. Liệu đây có phải là nghệ thuật? Liệu Allen có phải là nghệ sĩ? Hay ông chỉ là người vận hành một cỗ máy?
Câu chuyện này gói gọn một cách hoàn hảo bản chất của kỷ nguyên mới. AI không chỉ đang gõ cửa, nó đã bước vào nhà và ngồi xuống bàn tiệc cùng chúng ta. Nó thách thức những định nghĩa cơ bản nhất về sáng tạo, về lao động, và về vai trò của con người.
Cơn bão đã ở đây
Sự phát triển của các thế hệ AI trước đây được tính bằng thập kỷ. Sự tiến hóa của AI tạo sinh đang được tính bằng tháng. GPT-2 (2019) chỉ có thể viết được những đoạn văn ngắn, ngô nghê. GPT-3 (2020) đã có thể viết những bài luận mạch lạc. GPT-4 (2023) đã có thể vượt qua các kỳ thi luật và y khoa. Và GPT-4o (2024) đã có thể trò chuyện, nhìn và cảm nhận cảm xúc qua giọng nói gần như con người. Tốc độ này là chưa từng có tiền lệ.
Vì vậy, tiêu đề của chương này không phải là một câu hỏi tu từ. Đây không phải là một bình minh xa xôi hay một cơn bão chỉ mới chớm ở chân trời.
Cơn bão đã ở đây. Nó đang quét qua mọi ngành công nghiệp, mọi khía cạnh của cuộc sống. Câu hỏi không còn là "nếu nào", mà là "làm thế nào" chúng ta sẽ sống, làm việc và phát triển cùng nó.
Và để trả lời câu hỏi đó, trước tiên, chúng ta cần nhìn vào văn phòng, vào máy tính, vào các quy trình làm việc của chính mình, để nhận diện những "người đồng nghiệp" mới đã và đang âm thầm xuất hiện trong công việc của chúng ta hàng ngày.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét