Phân biệt cổ phiếu và trái phiếu, hai khái niệm mà các nhà đầu tư lâu năm ai cũng nằm lòng nhưng rất nhiều “dân thường” hẳn sẽ thấy việc này thật phức tạp và mù mờ. Chẳng lẽ lại chỉ là những giấy tờ có giá?
1. Cổ phiếu và trái phiếu là như thế nào?
Bây giờ, hãy bỏ qua những lý thuyết phân biệt cổ phiếu và trái phiếu phức tạp và tưởng tượng một cách đơn giản: An rất giỏi làm bánh, và muốn mở một cửa hàng bánh. An cần 100 triệu để làm điều đó nhưng lại chỉ có 10 triệu thôi. An quyết định phát hành cổ phiếu cho những người bạn của mình để huy động thêm tiền.
Khi đó, quyền sở hữu công ty được chia thành các Cổ phần. Và Cổ phiếu là những giấy chứng nhận sở hữu cổ phần của công ty. Chính vì vậy, mỗi cổ phiếu có giá trị nhất định tuỳ thuộc vào giá trị của công ty. Khi công ty hoạt động tốt, mỗi người sở hữu – hay còn gọi là Cổ đông – dĩ nhiên sẽ được chia phần khi công ty sinh lời. Khoản lợi tức này gọi là Cổ tức.
Vì còn thiếu 90 triệu nên An quyết định mời 9 người bạn cùng tham gia đầu tư. Tuy nhiên để làm được điều này, An sẽ phải từ bỏ 90% số lượng cổ phần của mình, mỗi người bạn nắm giữ 10%. 5 năm sau, tiệm bánh phát triển rực rỡ, và đạt được giá trị là 1 tỷ đồng. An và 9 người bạn của mình đã biến 10 triệu thành 100 triệu. An đã có khoản đầu tư cho tiệm bánh của mình mà không cần phải đi vay, bù lại, An phải san sẻ quyền sở hữu của mình cho những người bạn kia. Đó là khái niệm về Cổ phiếu.
Vậy còn Trái phiếu là gì? Một câu chuyện khác để bạn dễ tưởng tượng hơn. Huy có một công ty xây dựng và đến đợt anh phải bỏ 20.000$ để mua máy móc. Tiền vốn của Huy đã sử dụng cho các dự án khác vì vậy Huy phải nghĩ cách huy động vốn. Có ba cách Huy có thể làm: phát hành cổ phiếu, vay vốn ngân hàng hoặc phát hành trái phiếu. Bán cổ phần công ty có thể khá phức tạp và Huy không muốn chia sẻ quyền sở hữu công ty. Vay ngân hàng có vẻ dễ dàng hơn tuy nhiên ngân hàng có những quy định khá ngặt nghèo và Huy thấy lãi suất chưa tốt lắm. Vì vậy Huy quyết định phát hành trái phiếu. Huy tham khảo lãi suất trên thị trường, và đặt ra lãi suất định kỳ mình sẽ trả cho những nhà đầu tư. Huy cũng quyết định các điều khoản thanh toán như kỳ hạn trả lãi và ngày đáo hạn. Mệnh giá của một trái phiếu là 1000$ như vậy Huy sẽ phát hành 20 trái phiếu để có đủ số tiền 20.000$ cần thiết.
Nói nôm na, Trái phiếu là hợp đồng vay tiền trong một khoảng thời gian có hạn và sau thời hạn đó, người cho vay sẽ được hưởng lãi.
2. Phân biệt cổ phiếu và trái phiếu – Đơn giản như đếm ngón tay
Phân biệt giữa cổ phiếu và trái phiếu là một vấn đề mà hầu hết dân “ngoại đạo” tay ngang hoặc người mới thường gặp khó khăn. Cũng như nhiều vấn đề liên quan đến tài chính khác, đây là những kiến thức khá khô khan, vì vậy lại càng làm cho các nhà đầu tư nhỏ lẻ vô tình bỏ qua. Tuy nhiên những điểm khác nhau giữa hai loại chứng khoán này đôi khi lại là mấu chốt thay đổi hoàn toàn kết quả đầu tư của bạn.
Để phân biệt cổ phiếu và trái phiếu không còn là “thử thách cân não”, Finhay xin đưa ra một phương pháp đơn giản hơn. Chỉ với 5 gạch đầu dòng, bạn có thể nắm được cổ phiếu và trái phiếu trong lòng bàn tay .
Lãi suất: Cổ phiếu không có lãi suất, trong khi trái phiếu có 2 loại lãi suất là trả lãi định kỳ và không định kỳ.
Thời gian đáo hạn: Cổ phiếu không có thời gian xác định. Chừng nào bạn còn cầm cổ phiếu, bạn còn có thể sinh lời. Còn trái phiếu có thời hạn xác định do doanh nghiệp/ chính phủ quy định.
Lợi nhuận: Cổ phiếu phụ thuộc lợi nhuận của doanh nghiệp. Doanh nghiệp càng làm ăn phát đạt, cổ đông càng được trả nhiều lợi tức, cổ phiếu trong tay càng có giá và ngược lại. Trong khi đó, trái phiếu chỉ có một mức giá cố định cùng với một mức lãi suất ban đầu đã quy định.
Quyền lợi đi kèm: Như đã nói ở trên, người nắm cổ phiếu là nắm một phần quyền sở hữu của doanh nghiệp. Nên tất nhiên, các cổ đông này có một số quyền điều hành nhất định với doanh nghiệp, như bỏ phiếu bầu cử các chức vụ trong ban quản trị chẳng hạn. Tất nhiên còn phụ thuộc vào số cổ phiếu mà cổ đông đó nắm giữ. Người mua trái phiếu chỉ là người cho vay, nên họ không có các quyền điều hành tương tự.
Khả năng phát hành: Những đối tượng được phát hành cổ phiếu là các công ty cổ phần, còn Công ty cổ phần nhà nước, trách nhiệm hữu hạn sẽ được quyền phát hành trái phiếu.
3. Cổ phiếu và trái phiếu – Lựa chọn gì?
Mấu chốt của việc phân biệt cổ phiếu và trái phiếu là để trả lời câu hỏi: Lựa chọn giữa cổ phiếu và trái phiếu như thế nào để kiếm lời nhiều nhất từ danh mục đầu tư? Một câu hỏi mà ngay cả những nhà đầu tư lão luyện phải cân nhắc, “đặt lên hạ xuống” ít nhiều. Thực chất, đây đều là những hình thức chứng khoán có mệnh giá nhất định. Chúng thường được các doanh nghiệp bán ra thị trường nhằm mục đích huy động vốn và phục vụ nhiều hoạt động kinh doanh khác nhau. Tuy nhiên nếu đứng từ phía góc độ nhà đầu tư, sự khác nhau về mức lợi nhuận, thời hạn, mức rủi ro hay thậm chí cả các quyền lợi “mềm” đi kèm sẽ là những thông tin hấp dẫn mà bạn khó có thể không để ý tới.
Trường phái đầu tư của bạn thường sẽ quyết định việc bạn sẽ đầu tư vào cổ phiếu hay trái phiếu. Trái phiếu bản chất là một khoản cho vay, vì vậy bạn chắc chắn sẽ nhận lại được tiền và lãi sau một thời gian nhất định. Tuy nhiên, do mang mức lãi suất cố định, khả năng sinh lời của trái phiếu sẽ thấp hơn cổ phiếu. Vì vậy, trái phiếu thường sẽ là lựa chọn với các nhà đầu tư ưa thích sự an toàn. Còn cổ phiếu là sự lựa chọn cho những nhà đầu tư mạo hiểm hơn. Thường thì mỗi người đều có một mức chấp nhận rủi ro khác nhau, nên lời khuyên của các chuyên gia là phối hợp cả trái phiếu và cổ phiếu. Bạn càng mạo hiểm, thì tỉ lệ cổ phiếu trong danh mục của bạn càng nhiều và ngược lại.
Trên đây là một số kiến thức rất cơ bản về chứng khoán nhưng không phải ai cũng biết. Việc phân bổ các quỹ cổ phiếu và trái phiếu đã được Finhay áp dụng qua phương pháp Smart Portfolios cho khẩu vị rủi ro của từng người dùng.
